Doorkijkhaag Arboretum Kalmthout valt in de prijzen

De renovatie van een historische doorkijkhaag van Arboretum Kalmthout, die in 2022 werd afgerond, valt nu in de prijzen. Het Fonds Louise Vanden Bulcke, dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting, kende op 18 juni 2023 het provinciale groendomein een Eervolle Vermelding toe bij de Hans Vredeman de Vriesprijs 2022.

Na de succesvolle renovatie van het Vangeertenhof van Arboretum Kalmthout in 2020, kwam twee jaar later de doorkijkhaag naar historisch model weer in het straatbeeld van deze erfgoedsite. Op 11 september 2022 huldigde Mireille Colson, gedeputeerde van de provincie Antwerpen, hem in. Gisteren, zondag 18 juni, kende het Fonds Louise Vanden Bulcke, dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting, een Eervolle Vermelding toe bij de Hans Vredeman de Vriesprijs 2022, en dit voor het eerst in het bestaan van de prijs. De doorkijkhaag sluit aan op het Vangeertenhof en is ondertussen toegegroeid met bijzondere klimop en wilde wingerd.

Fonds Louise Vanden Bulcke & Hans Vredeman de Vriesprijs

Het Fonds Louise Vanden Bulcke lanceert elk jaar een projectoproep teneinde de Hans Vredeman de Vries Prijs uit te reiken, goed voor een geldbedrag van € 6.000. Met de prijs wil het een project met natuurhistorische waarde bekronen en hiermee reeds uitgevoerde of nog uit te voeren restauratiewerken ondersteunen. Louise Vanden Bulcke hield veel van tuinen, in het bijzonder van historische tuinen. Die passie bracht haar er toe een fonds dat haar naam draagt op te richten om de aanleg, het behoud en de restauratie van historische tuinen en parken aan te moedigen. De Eervolle Vermelding bij de Prijs werd ditmaal voor het eerst uitgereikt. Aan de Eervolle vermelding is geen geldbedrag verbonden, wél kreeg laureaat Arboretum Kalmthout voor de evocatie van de historische doorkijkhaag een plaquette die bij de doorkijkhaag komt te staan. Juryvoorzitter Herman van den Bossche: “Aangezien het bij de doorkijkhaag een evocatie van het 19de-eeuwse origineel betrof, dus geen échte restauratie, en daardoor niet volledig overeenstemde met de wilsbeschikking van Mevrouw Louise Vanden Bulcke, deed de jury het voorstel van deze Eervolle Vermelding. De jury is immers van oordeel dat het project een geslaagde hedendaagse interpretatie geeft van een volledig verdwenen, maar waardevol straatbeeld.” Verder feliciteert de jury het Arboretum voor het actieve en innovatieve beleid. Dit weekend opende het nog een 1 hectare tuinuitbreiding, de Tuin van Sonia, waarbij de Koning Boudewijnstichting ondersteuning gaf bij de fondsenwerving via een projectrekening.

Concrete projecten in Vlaanderen

Bestuurslid Annie Lagae moedigt organisaties en individuen aan om ook een project in te dienen: “De Hans Vredeman de Vriesprijs wordt enkel uitgereikt aan concrete projecten in Vlaanderen. Voorwaarde is dat de projecten minimaal publiekstoegankelijk moeten zijn. Restauratiewerken in historische tuinen en parken, of onderdelen ervan, komen in aanmerking zoals historische tuinconstructies, paviljoens, ijskelders, rotswerken, priëlen, bruggen, pergola’s, waterbekkens, tuinornamentiek met erfgoedwaarde zoals tuinbeelden en tuinvazen, professionele boomverzorging, de duurzame beschutting van planten of tuinornamenten voor de winter, de heraanplanting van plantensoorten die er in het verleden aantoonbaar aanwezig geweest zijn, restauratie van historische tuin- en parkverlichtingen, enzovoort. Bij de volgende editie zal het Fonds Louise Vanden Bulcke 20 jaar bestaan, en looft het een verhoogde prijs uit voor een bedrag van € 10.000.” Het indienen van dossiers voor de volgende projectaanvraag kan vanaf 23 juni. Meer info: www.kbs-frb.be > Louise Vanden Bulcke Fonds
De Hans Vredeman de Vriesprijs 2022 is toegekend aan het Provinciedomein Huizingen voor de renovatie van de historische rotstuin Bloemendal.

Historische haag in een hedendaags ontwerp

Charles Van Geert, kweker van bijzondere bomen, plantte in 1872 als prestigieus visitekaartje voor zijn bedrijf een doorkijkhaag naast het historische Vangeertenhof van het huidige provinciaal groendomein Arboretum Kalmthout. Jarenlang bepaalde deze doorkijkhaag aan weerszijden van Van Geerts boomkwekerij, het straatbeeld aan het station van Calmpthout. Na beschadigingen tijdens de Tweede Wereldoorlog verdween de haag, maar ruim 150 jaar na de eerste aanplantingen groeit er opnieuw een volwaardige doorkijkhaag in het arboretum.

Naar aanleiding van de onthulling van de haag in september 2022, stond de kleine maar intrigerende buitententoonstelling ‘150 jaar doorkijkhaag’ aan het terras van het Vangeertenhof opgesteld. Gedurende 4 maanden konden de bezoekers het hele, geschiedkundige verhaal erachter ontdekken. En dat mocht men letterlijk nemen; door aan een touw te trekken, kwam op panelen tekst en beeld tevoorschijn in de gaten van de haag.

Gedeputeerde Mireille Colson, bevoegd voor Recreatie- en Groendomeinen in de provincie Antwerpen en ook voorzitter van Arboretum Kalmthout, is enthousiast over het resultaat:
“Het terugbrengen van de doorkijkhaag is een aanvulling op de renovatie van verschillende erfgoedelementen op het domein, zoals de Gloriëtte in 2011, de cottage in 2017 en het Vangeertenhof in 2020. De renovatie van dat laatste witte gebouw werd helemaal afgerond drie jaar geleden, inclusief het gevelopschrift Société Anonyme Horticole de Calmpthout. Zo kreeg het dorpsbeeld rond het station van Kalmthout zijn 19de-eeuwse grandeur terug. De toegegroeide doorkijkhaag is daarbij de kers op de taart, en deze Eervolle Vermelding bij de Hans Vredeman de Vriesprijs 2022 bevestigt dat.”

Een haag met gaten

De jarige doorkijkhaag is een moderne interpretatie van een haag die van eind 19de tot midden 20ste eeuw in Kalmthout groeide. “Die haag, geplant in 1872, dateert uit de periode dat op deze plek nog geen arboretum was, maar wel een kwekerij van bijzondere bomen en planten, eigendom van Charles Van Geert,” legt conservator-directeur Abraham Rammeloo uit. “De haag vormde toen de helft van een zogenaamde berceau, een overdekt tuinpad dat de kwekerij aan de straat begrensde, en had vooral een logistieke functie. Het was een schaduwplek die diende als beschutte stockageplaats voor planten die klaar waren voor transport naar klanten. Om toch licht te hebben, zowel voor de planten als voor het personeel, waren er ramen in de haag gesnoeid. De berceau had toen aan elke zijde een rode beukenhaag en als ‘dak’ een begroeiing van klimop en wilde wingerd.”

De huidige doorkijkhaag heeft dezelfde verhoudingen als het origineel, maar vormt geen onderdeel meer van een berceau. Ze staat iets verder van de straat dan vroeger en verbindt het Vangeertenhof met de cottage. Het hekwerk dateert van 2019 en er is gekozen voor een begroeiing met een dicht vertakkende klimop met een klein en gekruld blaadje: Hedera helix ‘Green Ripple’. Voor enkele toetsen herfstkleur zorgt opnieuw wilde wingerd: Parthenocissus tricuspidata ‘Veitchii’. De poorten en het hekwerk tussen en rondom het Vangeertenhof en de doorkijkhaag werden gereconstrueerd met de originele 19de-eeuwse gietmallen uit een smederij in Kalmthout.

Charles Van Geert, importeur en kweker van bijzondere bomen

Charles Van Geert had midden de 19de eeuw een succesvolle kwekerij in hartje Antwerpen, op de plaats waar nu de dierentuin en het Centraal Station liggen. In 1856 vond hij in Kalmthout een prima alternatief om zijn activiteiten uit te breiden met nieuwe proefterreinen. Hij wilde er nieuw ontdekte planten – vooral coniferen uit China en Japan, ‘vreemde mastbomen’ zoals hij ze noemde – testen op hun winterhardheid. Van Geert toonde grote interesse voor alle nieuwigheden die plantenjagers meebrachten uit het Verre Oosten en Amerika. Zo introduceerde hij de eerste Belgische exemplaren van Hamamelis, Hydrangea, Hosta, Iris, Helleborus en vele anderen. De goudkleurige esdoorn Acer shirasawanum ‘Aureum’ die officieel pas in 1888 op het Europese vasteland geïntroduceerd werd, stond in 1887 al in de catalogus van Van Geert! Hij had die plant dus zeker al enkele jaren vroeger in zijn bezit om er de eerste verkoopsplanten van te kunnen kweken. Hetzelfde geldt voor de uit Japan afkomstige parasolden, Sciadopitys verticillata, geïntroduceerd in Engeland in 1861, en al in 1862 opgenomen in de catalogus van Van Geerts kwekerij. Een deel van de kwekerij reserveerde Charles Van Geert voor zijn meest bijzondere bomen. Hij liet ze opgroeien tot volwassen exemplaren, die we nog altijd kunnen bewonderen. Die plaats noemde Van Geert zijn ‘arboretum’. Het is nog altijd een uniek gedeelte van de huidige arboretumtuin.

Koning Boudewijnstichting

De toekenning van de Eervolle Vermelding bij de Hans Vredeman de Vriesprijs vond plaats tijdens het openingsweekend van de Tuin van Sonia in Arboretum Kalmthout, de nieuwe 1 hectare tuinuitbreiding. Om de Tuin van Sonia te kunnen realiseren, startte Arboretum Kalmthout bij de aankoop in 2020 de fondsenwervingscampagne ‘Het arboretum groeit’. De Koning Boudewijnstichting beheerde hierbij de projectrekening voor zolang de campagne liep, tot en met 31 mei 2023, en kon afgelopen weekend het gerealiseerde tuinproject van dichtbij bewonderen.

Bron en foto’s: Arboretum Kalmthout

13