GroenRand vraagt Nieuwe Rand klimaatgordel concreter uit te werken

4 weken geleden Brasschaat, Kapellen, Stabroek

De Nieuwe Rand is een project dat de mobiliteit, leefkwaliteit en klimaatvriendelijkheid in de oostrand van Antwerpen wil verbeteren. Met de opmaak van een tussennota heeft De Nieuwe Rand een nieuwe stap gezet in de onderzoeksfase. Van 1 februari tot en met 16 maart heeft De Nieuwe Rand een publieke raadpleging georganiseerd. In deze periode heeft GroenRand feedback gegeven over de voorgestelde aanpak.

Na de inspraak op de tussennota wordt het geïntegreerd onderzoek verder gezet, met als doel te komen tot een voorkeursbesluit voor zowel het oostelijk deel van het Haventracé als de Nx als de klimaatgordel en de verkeerswisselaar E34xE313 te Ranst. Momenteel wordt toegewerkt naar een eerste voorontwerp van voorkeurbesluit voor zowel het oostelijk deel van het Haventracé als de Nx tegen voorjaar 2025.

Interview met Dirk Weyler

Je bent gestopt als coördinator van GroenRand, ben je nog actief in de vereniging?

“Ik ben inderdaad geen coördinator meer, maar ik ben wel de dossierhouder van deze tussennota. Ik heb al de opmerkingen van de GroenRand-leden gebundeld tot één geheel en ingediend als adviesdocument. GroenRand stelde vast dat de wegeninfrastructuur – via een set van mogelijkheden, oplossingen en werkvoorbeelden- concreet werd uitgewerkt, terwijl de klimaatgordel zich vertaalt in een aantal algemene principes. Schema’s van wegeninfrastructuur werden verfijnd op basis van bijkomend onderzoek en er werden gedetailleerde technische ontwerpen uitgetekend. Deze methodiek verwachten wij ook voor de klimaatgordel.”

Waarom verwacht je dat?

“Gezien de Antitankgracht dé drager is van de klimaatgordel (inclusief de beekvalleien) en gans de bosgordel rond Antwerpen, verdient dit de aanbeveling om gedetailleerder, diepgaander en nauwgezetter in te zoomen op knelpunten en opportuniteiten. Het klimaatgordelprogramma zal dus uit verschillende concrete elementen moeten bestaan, gaande van beleidsinstrumenten, engagementen tot coalitievorming en samenwerking, financiering, detailonderzoeken tot concrete projecten en acties. Hiervoor zijn technische plannen van verschillende werkvoorbeelden nodig zodat er concrete informatie aan de Vlaamse Regering kan worden aangeleverd. In kader van dit geïntegreerde onderzoek zou per werkvoorbeeld tevens de investerings- en onderhoudskosten in beeld moeten worden gebracht. De elementen die deel uitmaken van het programma voor de klimaatgordel zullen ook deel uitmaken van het voorkeursbesluit en gefinancierd en uitgevoerd worden via het complex project, maar dan zal het belangrijk zijn dat een aantal algemeenheden geconcretiseerd en beter uitgewerkt worden.

Over welke algemeenheden heb je het dan?

“De Antitankgracht is dé blauwe draad van de klimaatgordel. De versnippering door de aanwezige bebouwing, vele wegen en spoorweg vormt een zwaar knelpunt voor de Antitankgracht-regio. Het zoeken naar methodieken om op regionale schaal te ontsnipperen is hier dé uitdaging. Een belangrijk hulpmiddel hierbij is het soortenbeschermingsprogramma van de otter.
Dit draaiboek focust zich op verschillende acties: het wegwerken van prioritaire verkeersknelpunten (ontsnippering), herstel van potentieel leefgebied en het voorzien van voldoende stapstenen, als schuil- en foerageerplaats in de verbindingszones tussen potentieel leefgebied, waterkwaliteit, aangepast beheer en bijkomende onderzoeksnoden. Acties werden opgenomen in het Plan Otter (Cornelis 2020). Ze staan dus klaar om uitgevoerd te worden, maar moeten technisch uitgewerkt worden.

Waarom benadrukken jullie dat dit soortenbeschermingsprogramma belangrijk is?

“De otter is een indicatorsoort voor schoon water en heeft dus nood aan water van goede kwaliteit. Schoon water trekt nog veel meer leven aan, zoals vissen, amfibieën en watervogels. Dat maakt van de otter een ‘paraplusoort’, maatregelen die genomen worden om zijn habitat te beschermen, zijn ook voordelig voor een heleboel andere soorten. Ook van de ontsnipperende maatregelen – zoals ecotunneltjes – kunnen verschillende soorten gebruik maken. Nieuwe natuur maken, is quasi onmogelijk in de dichtbebouwde klimaatgordel, maar we kunnen veel winst boeken door ecologische verbindingen aan te leggen en verkeersknelpunten aan te pakken. Deze barrières en belemmeringen zouden concreter en technischer moeten worden uitgewerkt (inclusief details van de kosten). GroenRand vraag dus aan de Nieuwe Rand om een aantal algemeenheden concreter te maken en beter uit te werken.”

Hebben jullie aanbevelingen gedaan?

“GroenRand formuleerde hieromtrent 17 aanbevelingen die gaan over de bosgordel (streven naar de hoogste natuurkwaliteit – beheerstype 3-4), vernattingsplannen, waterkwaliteit, het terug openmaken van gedempte gedeelten, het robuuster maken van het gehele fysische systeem voor droogteperiodes, de verbinding tussen de Schietvelden, een lichtplan voor vleermuizen en de verlenging van de langzame verkeersroute langsheen de Antitankgracht als onderdeel van een groter regionaal netwerk. De Antitankgracht is de voornaamste landschappelijke drager van de bosstructuur en beekvalleien en mag daarom niet louter een theoretische model blijven. Hij moet ook praktisch uitgewerkte opportuniteiten bieden om te streven naar meer ruimte voor biodiversiteit en een versterking en verbinding/ontsnippering van het ecologisch netwerk en een veerkrachtig watersysteem.”

Jullie vragen om provinciale initiatieven te bundelen, vertel hier eens meer over

“De strategische samenwerking rond de Antitankgracht’ en het initiatief ‘Groen Kruis’, waarbij diverse gemeenten en districten betrokken zijn, zouden volgens GroenRand best één geheel worden. Daarom heeft GroenRand in de Tussennota geadviseerd om twee provinciale initiatieven te bundelen. Dit kan logischerwijs gerealiseerd worden door de strategische samenwerking rond de Antitankgracht en het provinciaal gebiedsprogramma ‘Groen Kruis’ om te vormen tot één projectgebied (districten Deurne, Ekeren en Merksem, en de gemeenten Schilde, Brecht, Schoten, Wijnegem, Wommelgem, Ranst, Brasschaat, Kapellen, Stabroek). De Antitankgracht dwarst en verbindt bijna al de beekvalleien en vormt als één ondeelbaar geheel een klimaatgordel rond de stad Antwerpen. Deze samenwerking bevordert de verbinding tussen natuur- en bosgebieden, waardoor dieren zich op een veiligere manier kunnen verplaatsen en ecosystemen beter worden beschermd.”

Gaan jullie nog inspanningen doen om een Nationaal Park te realiseren?

“Voorlopig komt er geen Nationaal park, maar een ‘nieuw project’ zal het masterplan en het operationeel plan gebruiken om een aantal doelstellingen te verwezenlijken. Dat is althans het compromis dat gesloten werd door de Bijzonder commissie van het Grenspark. De oprichting van dit nieuw project biedt de unieke kans om de belangrijke laatste grote heidegebieden en bossen ten noorden van Antwerpen – de Kalmthoutse Heide, de Brabantse Wal, het Groot en het Klein Schietveld – zijnde Natura 2000-gebieden, samen te brengen en het geheel ecologisch te versterken en verder te ontwikkelen. Een belangrijke meerwaarde schuilt in het verder uitwerken van een samenwerkingsverband. Daarin zitten de lokale gemeenschap en lokale actoren mee aan het stuur om dit waardevolle open ruimtegebied en de daarin aanwezige topnatuur maximaal te beschermen, onder andere tegen de verstedelijkingsdruk waar het dagelijks door bedreigd wordt. De ruimtebehoefte van de gebruikers van een landschap voor onder andere landbouw, wonen en natuur hoeft niet gepaard te gaan met conflict, maar kan opgelost worden door te zoeken naar synergie tussen deze ruimtegebruikers. Er moet steeds gezocht worden naar win-winsituaties en de acties moeten voortkomen uit vrijwillige samenwerking, opportuniteiten en kansen. Als er voldoende draagvlak is, kunnen we eventueel later overgaan tot de oprichting van een Nationaal park.”