Turkse uitvaart

Er woont een groot aantal Turken in België. Binnen de Turkse gemeenschap zijn er verschillende islamitische stromingen. Zij hebben hun eigen gewoonten en gebruiken rondom het overlijden en de uitvaart.

Turkse uitvaart: de Alevieten

Alevitisme laat zich het beste omschrijven als een niet-dogmatische vorm van de islam. De Alevieten rekenen zichzelf tot de moslims en de koran is hun heilige boek, maar zij interpreteren de regels van de islam anders dan bijvoorbeeld de Soennieten, de grootste stroming onder de groep moslims. In tegenstelling tot de Soennieten leggen de Alevieten niet zozeer de nadruk op een strikte naleving van de religieuze geboden en verboden, dan op een moreel juiste manier van leven en een tolerante opstelling.

Spreken en bidden in het Turks

Specifiek voor het Alevitisme is de verwerping van de meeste islamitische gebruiken, zoals de dagelijkse ‘namaz’ (gebeden), het vasten en het bidden in de moskee. Alevieten ondernemen geen bedevaart naar Mekka. Vrouwen dragen geen hoofddoek. Alcohol is niet verboden. Veel soennieten beschouwen daarom Alevieten niet als moslims. Bij de Alevieten heten de geestelijke leiders ‘dede’. Het idee van de gebeden in de islam is in het Alevitisme vervangen door een gebeurtenis, Áyin-i Cem’ genoemd, waar mannen, vrouwen en kinderen van de leefgemeenschap bij elkaar komen, over allerlei onderwerpen met de dede discussiëren en samen een speciale dans, de ‘semah’ uitvoeren. De dede spreekt en bidt niet in het Arabisch, maar in het Turks, zodat iedereen weet waar het over gaat. De cem heeft behalve een religieuze ook een sociale functie. De naam Alevieten is afgeleid van Ali, de schoonzoon en neef van de profeet Mohammed. De Alevieten beschouwen, in tegenstelling tot de soennieten, Ali als de opvolger van Mohammed. Ook de sjiieten doen dat, maar Alevieten beschouwen zichzelf niet als sjiieten.

De Aleviet en de islam

Over het algemeen interpreteren Alevieten de islam anders. Zij hebben een religieus-humanistisch wereldbeeld. Een belangrijk uitgangspunt voor het dagelijks leven is: ‘Wees de meester over je handen, tong en driften’. De Alevitische opvattingen over de dood en de bijbehorende rituelen passen binnen de islamitische opvattingen. De dood is de wil van Allah en die moet men aanvaarden. Vrijwel alle Alevieten willen in Turkije begraven worden. Veertig dagen na het overlijden komt iedereen samen op een viering om de overledene te herdenken.

Turkse begrafenis: de Turkse Soennitische moslims

De Turkse Soennitische moslims volgen in principe de regels van de islam zoals beschreven op de pagina over de islamitische uitvaart. Dat geldt voor de algemene beleving van het geloof en ook voor de Turkse begrafenisrituelen. Naast de koran lezen ze ook de mevlüd, een lofdicht op de geboorte en het leven van de profeet Mohammed. De meeste Turkse Soennieten laten zich na hun overlijden repatriëren naar het land van herkomst. Dit besluit is gebaseerd op de wens van eeuwige grafrust, maar ook door de nog steeds sterke culturele verbondenheid met Turkije en de streek waar men vandaan komt. Waar het gaat om kinderen die komen te overlijden kiezen ouders wel vaak voor een Turkse uitvaart in Nederland. Maar ook onder volwassenen groeit het aantal mensen die zich in Nederland laten begraven, in de buurt van kinderen en kleinkinderen. Een Turkse uitvaart wordt druk bezocht. Natuurlijk hangt het aantal gasten af van de positie of bekendheid van degene die is overleden. Tijdens een ‘gewone’ uitvaart zijn zeker tachtig tot honderd mensen aanwezig. Maar dat aantal kan ook oplopen tot enkele honderden. Vanuit de traditie is het gewoonte om op de donderdag in de eerste volle week na de uitvaart kennissen en buren uit te nodigen in het huis van de overledene. Namens de overledene wordt door de familie – bij wijze van gift – eten uitgedeeld. Tijdens deze bijeenkomst worden ook verzen uit de koran gelezen. Ook op de veertigste dag na de Turkse uitvaart vindt een herdenkingsbijeenkomst plaats, doorgaans iets minder uitgebreid. De mannen gaan hiervoor meestal naar de moskee, de vrouwen komen thuis samen. In bepaalde streken van Turkije was het ook gebruikelijk om weer bijeen te komen op de 52e dag. Sommige families houden zich hier in België nog aan deze traditie vast. Voor moslims is het niet gebruikelijk het graf te versieren. Turkse moslims kiezen er wel vaak voor om na verloop van enkele maanden planten bij het graf te plaatsen. Het goed onderhouden van het graf vindt men belangrijk.

Turkse Belgen

België telt momenteel bijna 40.000 Turkse Belgen. De overgrote meerderheid (75-85%) van de Turken behoort tot de islam. Een zeer klein deel is christelijk en de overige Turken hebben geen religieuze overtuiging. De meeste moslims van Turkse komaf horen bij de Soennitische stroming binnen de islam. Een minderheid van de Turkse moslims in België behoort tot de Alevieten. Binnen de Turkse gemeenschap is sprake van grote diversiteit. Deze kan te maken hebben met geloofsovertuiging, maar ook met politieke voorkeur of de binding met de streek in Turkije waar men vandaan komt.

Bron: Yarden
Foto: Pixabay