Oude en vergeten beroepen van vroeger: lombard

Een lombard, officieel bank van lening, ook houder van een pandhuis, is een kredietinstelling, waar leningen kunnen afgesloten worden tegen een onderpand van roerende goederen zoals juwelen, boeken en andere voorwerpen van waarde.

Berg van barmhartigheid in Gent is een pandjeshuis, waar je spullen kon inruilen zonder intrest ervoor te moeten betalen. Op de gevel staat geschreven:

Lombardbriefje

Wie gebruikmaakt van de lombard hoefde zich vanouds niet te legitimeren. Veel mensen hadden geen legitimatiebewijs. Wie een voorwerp verpandt, krijgt een lombardbriefje waarop het voorwerp en het kredietbedrag zijn vermeld. Met dat briefje kan het pand, na betaling van het bedrag plus rente, weer worden teruggehaald. Wordt het pand niet binnen zekere tijd teruggehaald, dan wordt het door de lombard verkocht. De houder van het lombardbriefje heeft recht op (een deel van) de eventuele meeropbrengst. Het lombardbriefje is aan toonder, dus als het pand bij verkoop minder opbrengt, dan komt dat ten laste van de lombard. In de loop van de week kon een arbeider bijvoorbeeld zijn zondagse pak naar de lommerd brengen. Kreeg hij op zaterdag zijn loon, dan haalde hij zijn pak op, zodat hij het op zondag kon dragen. Als in de loop van de week het geld op was, bracht hij het pak weer naar de lommerd.

De lombard: Oorspronkelijk een persoon

In de middeleeuwen verwees een Lombard naar een persoon: een Italiaanse geldwisselaar of bankier uit Lombardije (Noord-Italië). Deze Lombarden vestigden zich door heel Europa en stonden bekend om hun financiële kennis. In die tijd waren het dus individuen of families die krediet verleenden, onderpanden aannamen en internationale betalingen mogelijk maakten.

Later: een instelling

Door hun grote invloed werd het woord “lombard” later een generieke term voor een pandjeshuis of kredietinstelling — ongeacht of de eigenaar Italiaans was of niet. In veel talen kreeg het dus een bredere betekenis. Denk aan:

Een lombardkrediet bij de bank (een krediet op onderpand),
Een Lombard als naam voor een lokaal pandjeshuis (zoals vroeger in België en Nederland),
Of een Mont de Piété (Frans: liefdadigheidspandjeshuis), dat soms ook Lombard werd genoemd.

Bankwezen

De Lombarden speelden in de middeleeuwen een belangrijke rol in de ontwikkeling van het bankwezen. Vooral via de jaarmarkten reisden ze mee met de handelaars en zakenlieden die van jaarmarkt naar jaarmarkt trokken. Hun kraam: een tafel met weegschaal en zakken met munten.

Lombard Street… een link met het verleden?

Wie de naam lombard hoort, denkt misschien ook aan Lombard Street in San Francisco — die iconische, kronkelende straat vol bloemen en toeristen. Maar heeft die straat iets te maken met het oude beroep van pandjesbaas? Indirect wél. De naam “Lombard” verwijst naar de Lombarden, Italiaanse bankiers en geldwisselaars uit de middeleeuwen die zich overal in Europa vestigden. Hun invloed was zo groot dat in veel talen het woord lombard synoniem werd voor een pandjeshuis.

Hoewel Lombard Street in San Francisco zelf geen geschiedenis heeft als financiële wijk of pandjesbuurt, is de straat waarschijnlijk vernoemd naar de gelijknamige straat in Philadelphia, die weer zijn naam ontleende aan deze Italiaanse geldmannen. Ook in Londen bestaat een beroemde Lombard Street, die wél een historisch centrum van banken en kredietverleners was.

Een kronkelende toeristische trekpleister dus, met wortels in de wereld van bankieren en onderpand — althans in naam.

Paul Witters