Oude en vergeten beroepen: schieman

De schieman was vroeger op de grote zeilvaart (o.a. de V.O.C.) de speciale vakman, die verantwoordelijk was voor al het touwwerk: het repareren en vervaardigen van scheepstuigage’s en het verfraaien van een schip d.m.v. sierknopen.

Touwsoorten

Hij moest kennis hebben van touwsoorten en de verschillende verbindingen en verwerking van het touwwerk, welke aan boord en in het tuig toegepast worden. Zoals o.a. het bekleden, splitsen en knopen, leggen van steken en bindsels, stroppen van blokken en het maken van plattings en matten.

Hennep en manilla

Touwwerk werd oorspronkelijk uitsluitend gemaakt van hennep en manilla. Henneptouwwerk werd vooral gebruikt voor lood- en loglijnen. Ongedeerd henneptouwwerk vergaat spoedig wanneer het voortdurend in aanraking komt met water. Manillatouwwerk is iets minder sterk, maar beter bestand tegen vocht. Het werd o.a. gebruikt voor lopend touwwerk, sloepslopers, stroppen en verhaaltrossen.

Taken en gereedschap aan boord

Op een zeilschip hield de schieman dagelijks het staand en lopend want in de gaten. Versleten plekken werden met garen en pek bekleed (serving) om schavielen te voorkomen. Hij zette takelingen, maakte oog- en langssplitsen, zette kousen in, stroopte blokken en vervaardigde plattings en matten voor dek en sloep. Zijn gereedschap bestond uit splitsnaalden, priemen en marlijnspijkers, een handpal met zeilnaald, klampjes en een klein werkbankje met kabelgaren en teerpot; altijd paraat voor noodreparaties bij ruwe zee.

Leerweg, sierwerk en moderne opvolger

De schieman was geen touwslager (die maakte touw aan de wal), maar een scheepsvakman die het bestaande touwwerk optimaal gebruikte en herstelde. Leerlingen groeiden in het vak via praktijk aan boord en ontwikkelden ook sierwerk—zoals apenvuisten, Turkse knopen en sierkraagjes. Waarmee het schip niet alleen functioneel maar ook fraai werd afgewerkt. Met de komst van staaldraad en later synthetische vezels veranderde het materiaal, maar veel technieken leven voort in de moderne jacht- en beroepsvaart onder de noemer ‘rigger’.

Paul Witters