Noordernieuws.be Nieuwsmagazine van de Noorderkempen
Op 9 januari was de definitieve alternatievenonderzoeksnota (AON -Nieuw Rand) klaar! Van 12 september tot en met 11 oktober 2022 konden burgers en overheden hun ideeën en bedenkingen officieel indienen tijdens een publieke raadpleging. Alle reacties en adviezen werden beantwoord in een overwegingsdocument: https://www.denieuwerand.be/nieuws/feedback-van-breed-publiek-op-project-de-nieuwe-rand-verwerkt.
De definitieve alternatievenonderzoeksnota kan je hier terugvinden.
Drie dragende structuren
Er zijn binnen de Nieuwe Rand drie dragende structuren: de ringparken, de kleine fortengordel en de Antitankgracht. De laatste vormt de grootste en belangrijkste dragende structuur. De Antitankgracht is volgens definitieve alternatievenonderzoeksnota de drager van een robuuste natuur- en bosstructuur langs vrijwel de volledige regio. Langs de gracht zijn zeer waardevolle bos- en heidecomplexen gelegen, zoals het Ertbrandbos/Mastenbos, de oude gracht Brasschaat en het Klein en Groot Schietveld. Naast een belangrijke bosverbinding vormt de Antitankgracht ook een verbindende structuur voor natte natuur. De Antitankgracht kruist meerdere beekvalleien en eindigt in waardevolle wetlands: de Opstalvallei in de Antwerpse Haven in het noorden, zuidwaarts sluit de Antitankgracht aan op het Albertkanaal ter hoogte van de zeer waardevolle Tappelbeekvallei. Door deze verbindende functie en het goede visbestand heeft de gracht een grote potentie als leefgebied of verbindingsgebied voor de otter, een bijzondere toppredator, die recent Vlaanderen opnieuw koloniseert. De fortengordel langs de gracht is van internationaal belang als leefgebied voor diverse soorten vleermuizen en in die zin beschermd als Habitatrichtlijngebied (enkel de forten) en cultuurhistorisch landschap. Daarbij is het van belang migratieknelpunten langs de gracht weg te werken en de bosrand- en oeverstructuur te versterken als corridor voor verschillende soorten. De Zwaaikom wordt in deze klimaatgordel beschouwd als een belangrijk kruispunt. De Vlaamse Regering heeft ondertussen officieel bevestigd dat de Zwaaikom langs het Albertkanaal in Oelegem niet wordt ontwikkeld als bedrijventerrein, maar een nieuwe toekomst krijgt als spaarbekken voor drinkwater. Tijdens het ontwerp en de ontwikkeling van het spaarbekken moet ingezet worden op een maximale integratie in de omgeving en omringende natuur. Naast het spaarbekken ligt immers een belangrijk beschermd Natura 2000-gebied. Tot slot zijn er in de bossen langs de Antitankgracht verschillende heiderelicten gelegen. De Antitankgracht heeft zo een belangrijke potentie om een verbindende structuur te vormen voor de drie grote heidecomplexen in de regio: het Grenspark Kalmthoutse heide en het Klein en Groot Schietveld (allen tevens beschermd als gebieden van de Habitat- en Vogelrichtlijn). Voornaamste knelpunten voor de ecologie van de klimaatgordel hier zijn de versnippering van de bosstructuur door kruisende steenwegen, met ook een risico op aanrijding voor kwetsbare soorten. Lokaal is de brede bosstructuur ook onderbroken, bijvoorbeeld ten zuiden van Putte (Kapellen) en de passages langs Schilde en Sint-Job-in-’t-Goor. Ook de ecologische doorwaadbaarheid van woonkernen en woonparken (Kalmthout, Schilde,…) is een te onderzoeken aandachtspunt.
Nu de praktijk nog
Dirk Weyler, coördinator GroenRand: “De Vlaamse overheid zet met de procesaanpak voor complexe projecten in op de realisatie van projecten binnen een aanvaardbare termijn en met een zo maximaal mogelijk draagvlak. Er is duidelijk draagvlak voor de klimaatgordel Antitankgracht, nu de concretisering en de totstandbrenging nog … Belangrijk hierbij is de toekomstige realisatie van een nationaal park en het uitvoeren van het soortenbeschermingsprogramma van de otter (ontsnipperingsplan). Aangestipt wordt dat door deze verbindende functie een grote potentie heeft voor toppredator de otter. Dat is belangrijk voor de realisatie van het soortenbeschermingsprogramma otter – dat na enig uitstel- hopelijk snel wordt goedgekeurd. Voornaamste knelpunten voor de ecologie van de klimaatgordel zijn de versnippering van de natuur- en bosstructuur door kruisende steenwegen, met ook een risico op aanrijding voor kwetsbare soorten. Ter voorbereiding van het soortenbeschermingsprogramma otter werden op basis van een knelpuntenanalyse een aantal prioritaire verkeersknelpunten en opportuniteiten afgebakend. Het betreft zowel knelpunten gelegen op het traject van de Antitankgracht als knelpunten gelegen op de verbindingsassen met aansluitende natuurgebieden. Omdat de otter zich zowel over water als over land verplaatst, wordt de otter beschouwt als paraplusoort voor andere soorten. Veel maatregelen die voor otter worden genomen, komen dan ook ten goede aan tal van andere soorten.” Ook zou volgens definitieve alternatievenonderzoeksnota het fysische systeem rond de Antitankgracht robuuster moeten worden voor droogteperiodes. Het water zou tijdens natte periodes zo lang mogelijk beschikbaar moet gehouden worden tot in periodes van droogte (visbestand). Binnen deze zone zal worden onderzocht waar de infiltratiegevoelige gebieden gelegen zijn en zal worden gezocht naar kansen voor het optimaliseren van het landgebruik ten voordele van waterinfiltratie.
Visie GroenRand
Ontsnippering en het watercomponent zijn dus twee prioritaire doelstellingen om van de Antitankgracht een volwaardige drager te maken van de klimaatgordel en het toekomstig Nationaal Park. Want de Antitankgracht heeft tevens een belangrijke potentie om een verbindende structuur te vormen voor drie grote heidecomplexen in de regio zodat deze de drager wordt van het toekomstig Nationaal park. Deze gebieden herbergen een aanzienlijk aandeel van de heidebiotopen in Vlaanderen (o.a. >30% van de natte heide). Zonder de Antitankgracht, als verbindende factor, kan er in de toekomst nooit tot een oppervlakte van 10.000 ha gekomen worden. Dirk Weyler: “Dit toekomstig Nationaal Park zal daarom – aan Vlaamse zijde – een zeer belangrijk onderdeel vormen van deze klimaatgordel. De gebieden zijn (deels) fysiek van elkaar gescheiden, waardoor fragmentatie van habitats en isolatie van populaties optreedt. Maar door het samenbrengen in één Nationaal Park worden de realisatie en het herstel van een duurzaam ecologisch geheel terug een realistisch verhaal. Het mooie is dat dit herstel kan gebeuren via reeds lang aanwezige domeinen met een groene invulling en bestemming, waar de aandacht voor natuur en natuurontwikkeling de laatste decennia ook sterker in beeld is gekomen, of zelfs het hoofddoel is. GroenRand wil hier, samen met de uitgebreide expertise van het Regionaal Landschap de Voorkempen en Natuurpunt, de schouders onder zetten. De sterke, ondersteunende schouder van ‘De Nieuwe Rand” kan ons helpen om financiering los te weken van de hogere overheid.”
GroenRand vraagt snelle uitrol
De Vlaamse overheid wil met de oproep ‘Nationaal Park Vlaanderen’ de versnippering van de natuur tegengaan en meer uniformiteit brengen in het beheer en behoud. De Schietvelden liggen in het noordwesten van de provincie Antwerpen. Langs de zuidrand van het Klein Schietveld loopt de Antitankgracht. Op Kalmthoutse Heide en de Schietvelden vinden we de best bewaarde stukken natte heide in Vlaanderen.
Als men er niet in slaagt om deze gebieden (liefst via een Nationaal park) te verbinden, dan is dat een blaam op het natuurbeleid van minister Zuhal Demil. In verschillende structuurplannen en adviezen wordt geopteerd dat deze uitgestrekte heiderestanten dringend met elkaar verbonden moeten worden. De hoge verkavelingsdruk heeft er echter toe geleid dat er nog maar enkele openingen overblijven tussen het Groot en Klein Schietveld, wat dé grote urgentie aangeeft voor een snelle uitrol van de klimaatgordelplannen.
DW
Foto’s: Chris Blommaert
Cartoon: Gie Campo
26
