Binnenkort betalen met je hand of gezicht: wat als het misgaat?

Stelt u zich het volgende voor. U staat aan de kassa met een volle kar. Geen bankkaart nodig: u houdt simpelweg uw hand boven een scanner en *ping*, er is betaald. Of u kijkt even in een camera en het poortje van de trein gaat open. Handig – tot betalen met je hand of gezicht níet werkt. Telefoon leeg, handscanner die u niet herkent, of een systeem dat zegt dat u ‘verdacht’ bent. U kunt niet afrekenen, niet inloggen bij de bank, niet binnen in het ziekenhuis.

Klinkt overdreven? Nee. Betalen en inloggen met hand, gezicht of stem bestaat al en wordt snel normaler. In dit artikel leggen we uit wat er verandert, waarom dat voor u prettig én lastig kan worden, en wat u nu al kunt doen zodat u nooit compleet vastloopt.

Wat verandert er precies?

Betalen en inloggen verschuift van ‘iets dat u heeft of weet’ (kaart, pincode, wachtwoord) naar ‘iets dat u bént’ (handpalm, gezicht, stem). In supermarkten en winkels ziet u steeds vaker kassaloze oplossingen of terminals die met een app of biometrische herkenning werken. Inlogmethodes bij overheid, bank en verzekeraar hangen steeds vaker aan één centrale digitale sleutel op uw telefoon (denk aan itsme). In Europa komt er een officiële digitale identiteits-wallet waarmee u straks op meer plekken met uw smartphone kunt aantonen wie u bent. Dat is makkelijk en snel; u hoeft minder plastic en papier mee te nemen. Maar het maakt ons ook afhankelijker van techniek en van één toegangspunt: valt dat weg, dan valt alles weg.

Zo ziet betalen en inloggen er morgen uit

Betalen met uw handpalm. In de VS kunt u in alle filialen van een grote supermarktketen met uw hand betalen. U houdt uw hand boven een klein kastje; de aders in uw hand vormen als het ware uw betaalpas. Het bestaat, het werkt en miljoenen transacties zijn zo al gedaan.

Betalen met uw gezicht. In Azië loopt u bij sommige fastfoodzaken al naar een bestelzuil, kijkt u in de camera en rondt u zo uw betaling af. Geen kaart, geen telefoon: uw gezicht is het toegangsbewijs. Het is niet overal standaard, maar het is geen sciencefiction meer.

Inloggen met één telefoon-sleutel. In België is itsme uitgegroeid tot dé manier om in te loggen en te tekenen. Gemiddeld worden er meer dan een miljoen acties per dag mee gedaan; in 2024 zelfs 1,3 miljoen per dag. Wie de app beheerst, komt bijna overal binnen – van overheidsdiensten tot banken.

Een Europese digitale identiteits-wallet. De EU werkt aan een eigen wallet zodat burgers overal in Europa veilig bepaalde gegevens kunnen tonen en handtekeningen kunnen zetten. De regels zijn in 2025 verder uitgewerkt; lidstaten bereiden invoering voor. Dat betekent: vaker uw telefoon als ID-mapje.

Onderhuidse chips als pas. In Zweden experimenteerden duizenden mensen al met een rijstkorrel-grote chip in de hand voor toegang, ov en kleine betalingen. Het blijft niche en is niet nodig, maar het laat zien dat het lichaam zélf steeds vaker de sleutel is.

Klinkt makkelijk – waar gaat het dan mis?

1) Storing of pech: u staat buitenspel. U kent het: geen bereik, telefoon leeg of de app loopt vast. Bij biometrie komt daar nog iets bij: soms ‘ziet’ het apparaat u even niet. Hand trilt, camera vangt schaduw – en u kunt niet betalen of inloggen. Met een kaart of cash was er nog een uitweg; met één digitale sleutel is er vaker maar één route.

2) Verkeerde blokkade: de computer zegt ‘nee’. Bij een veiligheidscontrole kan uw profiel om onduidelijke reden rood kleuren. Dan gaat de rem erop: betaling tegengehouden, account op slot, ‘kom later terug’. Soms is dat terecht (fraudepoging), soms niet. En dan begint het gedoe: wie belt u, hoe bewijst u dat u u bent en hoe lang duurt dat?

3) Nadoen wordt makkelijker. Slimme criminelen gebruiken nagebootste stemmen en video om u of uw bank te misleiden. In 2024 werd een multinational voor 20 miljoen pond opgelicht via een perfecte nep-videovergadering; ook topbestuurders kregen al valse ‘belletjes’ die klonken als hun baas. Als een systeem te veel vertrouwt op beeld of stem, wordt u kwetsbaarder voor namaak.

4) Te weinig plan B. Hoe meer diensten achter één telefoon of biometrische check zitten, hoe groter de klap als die wegvalt. Verliest u de telefoon of is er een landelijke storing, dan ligt ‘alles’ plat: betalen, verplaatsen, zorgafspraken, formulieren.

Wat betekent dit voor u in België en Nederland?

Goed om te weten: cash blijft geldig geld. In België mogen winkels cash niet weigeren bij fysieke verkoop. Doen ze dat toch, dan riskeren ze een sanctie. Dat is belangrijk als back-up wanneer digitale middelen haperen.

En omgekeerd: er moet óók een elektronische betaalmogelijkheid zijn. Sinds 1 juli 2022 moet elke handelaar minstens één elektronische betaalmethode aanbieden (kaart, app, enz.). Dat is prettig voor wie geen cash op zak heeft. Samen betekenen deze twee regels: u hébt recht op een alternatief.

Persoonlijk en tastbaar: drie alledaagse scènes

1) De supermarkt. Marie (67) rekent normaal af met haar telefoon. Vandaag is die leeg. Ze probeert met haar gezicht te betalen bij de proefopstelling, maar de scanner ziet haar bril als storend. Rij achter haar groeit. De medewerker wijst haar op de pin-terminal aan de zijkassa, maar daar staat een bordje ‘alleen kaart’. Cash? “Dat mag hier niet,” zegt de studentenkracht. (Kleine tip: dat mag dus wél, cash weigeren mag niet. Vraag rustig naar de verantwoordelijke.)

2) Het ziekenhuis. Jan (72) moet zich aanmelden via een zuil met QR-code uit de patiëntenapp. Hij is zijn wachtwoord kwijt en de sms-code komt niet aan. Bij het loket is het druk; de baliemedewerker kan hem binnenlaten, maar alleen na extra controle. Een papieren brief met afspraaknummer had hier tijd en stress gescheeld.

3) De bank. Een medewerker belt: “Er staat een verdachte overschrijving klaar; wilt u even bevestigen?” Het klinkt precies als de echte stem van zijn adviseur. Jan schrikt. Hij hangt op, belt zélf terug op het bekende nummer van de bank en voorkomt daarmee een fraude. (Die nep-stem en nep-video’s bestaan echt; bedrijven zijn er al miljoenen mee kwijtgeraakt.)

Waarom deze omslag zó snel gaat

Winkels en diensten kiezen voor gemak en lagere kosten: één snelle check is goedkoper dan balies en pasjes. Voor u als klant is het soepel – geen code meer onthouden, geen portemonnee zoeken. Tegelijk willen banken en overheden meer zekerheid: ‘is u wel u?’ Met gezichtsherkenning, handpalm of een app op uw naam denken ze dat beter te kunnen controleren. En eerlijk is eerlijk: veel mensen vinden het fijn dat je met één tikje of blik ‘klaar’ bent. De vraag is alleen: wat gebeurt er als die ene tik of blik faalt?

De grote vraag: wie beslist of u ‘echt’ bent?

We stappen richting een wereld waarin een automatische controle bepaalt of u door mag. Dat is prima zolang het soepel loopt en er een mens meekijkt bij twijfel. Maar als er géén mens meer aan te pas komt of als bezwaar weken duurt, krijgt u een onzichtbare poortwachter voor alles wat belangrijk is: betalen, reizen, zorg, berichten plaatsen. En omdat we allemaal foutjes maken (een vinger met een pleister, een krakende microfoon, een camera die u op een ongelukkig moment vangt), horen daar goede nooduitgangen bij.

Waarom jongeren dit zó snel omarmen

Voor veel jongeren voelt nieuw betalen of inloggen vanzelfsprekend: hand boven de scanner, gezicht naar het poortje, klaar. Juist daardoor missen ze soms de rem. Het voelt alsof het ‘in hun genen’ zit, maar het is vooral de wereld waarin ze zijn grootgeworden. Ze kregen al op school apps, QR’s en online roosters; dus het scherm is de norm. Winkels, evenementen en OV duwen richting app-alleen en de default wint. Apps zijn zo ontworpen dat ze direct belonen (snel klaar, groen vinkje), terwijl de risico’s pas later zichtbaar zijn: nu gemak, later gedoe.

Vrienden en influencers gebruiken hetzelfde: sociale druk en ‘iedereen doet het zo’. En omdat navigatie-apps, bankapps en schoolportalen bijna altijd kloppen, ontstaat een reflex van vertrouwen: wat het scherm zegt, zal wel goed zijn. Daarom accepteren veel jongeren ook AI-antwoorden sneller; ChatGPT klinkt zeker, dus voelt het waar. Tot je zonder visum aan de grens staat of een onuitvoerbare reis plant. Conclusie: niet dom of zorgeloos, maar opgevoed in een systeem dat gemak voorop zet.

Praktisch: wat kunt u vandaag al doen?

Altijd twee manieren. Zorg voor een tweede betaaloptie: een kaart in de portemonnee naast de telefoon en houd ook een klein bedrag cash achter de hand. Wettelijk moet een handelaar cash accepteren en óók elektronisch betalen mogelijk maken. U staat dus sterker dan u denkt.

Back-ups voor inloggen. Zet, als het kan, een tweede inlogmethode klaar: sms-code én app of een reserve-toestel in huis dat ook kan inloggen. Schrijf belangrijke herstelcodes op en bewaar die veilig.

Voorkom stress aan de kassa. Gaat de batterij van uw telefoon al minder lang mee? Neem een powerbank mee als u veel met de telefoon betaalt. En ziet u een biometrische testkassa? Prima om uit te proberen, maar loop niet vast: kies anders de gewone terminal of de balie.

Wees alert op nadoen. Spreek met uzelf af: bij ‘vreemd’ nieuws over geld of wachtwoorden hangt u op en belt u zélf terug via het nummer dat u kent. Nooit codes doorgeven; geen betalingen bevestigen op verzoek van een ‘medewerker’ die u belt.

Ken uw noodroutes. Noteer het noodnummer van uw bank (kaart blokkeren), weet hoe u uw identiteits-app kunt resetten en houd een papieren kopie van vitale gegevens (polisnummer, klantnummer) op een veilige plek.

Moeten we bang zijn voor oogscans en chips?

Oogscans en handchips spreken tot de verbeelding. In de praktijk zijn ze nu vooral uitzonderingen of tests: handscans worden in sommige landen echt gebruikt in winkels; onderhuidse chips zijn vrijwillig en niche; irisscan-projecten liggen onder een vergrootglas bij toezichthouders. De kern is niet de techniek zelf, maar de afhankelijkheid: als uw lichaam of telefoon de enige sleutel is, hebt u ook een fatsoenlijke achterdeur nodig wanneer die sleutel niet werkt.

Betalen met je hand of gezicht, ver van mijn bed?

Nee. Juist omdat het dicht op het dagelijks leven zit. Het gaat niet om robots of toekomstmuziek, maar om de kassa bij de buurtsuper, de balie in het ziekenhuis en de inlog bij uw bank.
Bereid je voor op wat te doen bij digitale uitval. Herken nep-stemmen en nep-video’s. Ken uw rechten bij betalen in België.

Slot: handig, zolang wij het stuur houden

De nieuwe manier van betalen en inloggen is snel, schoon en vaak prettig. Maar handig wordt pas écht vooruitgang als wij de regie houden: een mens die meekijkt bij twijfel, duidelijke noodprocedures en altijd een plan B (kaart, cash, papieren bevestiging). Dan wordt de toekomst niet dystopischEen somber toekomstbeeld: een wereld die onprettig is voor gewone mensen, vaak door te veel controle of doorschietende techniek.?Somber toekomstbeeld: minder vrijheid, meer controle; techniek die doorschiet., maar gewoon praktisch en staan we niet met lege handen aan de kassa.